Nie czytałam scenariusza Pawła Demirskiego do spektaklu
Był sobie Polak, Polak, Polak i Diabeł… czyli w heroicznych walkach narodu polskiego wszystkie sztachety zostały zużyte w reżyserii Remigiusza Brzyka ale spektakl mnie powalił na kolana!
W sztuce mamy reprezentantów różnych grup
społecznych. Przerażonego konfrontacją ze swoją
zmarłą matką generała z czasów PRL (Krzysztof Olchawa), oskarżonego o
pedofilię arcybiskupa (Paweł Kos), prostackiego ale urokliwego dresiarza (Wojciech Rusin), niemieckiego turystę‑amatora
seksturystyki (Przemysław Gąsiorowicz), dwie ocalone z
Auschwitz (Marta Sroka, Halszka Lehman), dziecko porzucone przez
rodziców, którzy wyjechali do pracy za granicę (Daniel Dobosz) i
wykształconą i ambitną aktorkę (Marta Ledwoń).
Sztuka przybrała formę groteski, gdzie trzonem spektaklu jest rozmwa przedstawicieli poszczególnych grup społecznych w Polsce, na przestrzeni od II wojny światowej do czasów obecnych. Aktorzy, ucharakteryzowani na trupów, z sinymi ustami i strugami zaschniętej
krwi na niedawno zadanych ranach siedzą w metalowej klatce urządzonej
jak pokój mieszkalny. Każdy z uczestników spotkania opowiada swoją historię śmierci.
Spektakl jest wręcz przesycony mnogością rekwizytów: mowa o niemowlętach - każdy trzyma lalkę w ręku, mowa o czasach PRL - idą w ruch pałki, kaski i tarcze ZOMO, oczywiście nie obyłoby się bez napisów stylizowanych na SOLIDARNOŚCI, a jak mowa o pobiciu niemieckiego turysty -flaga niemiecka itd.
W głębi
znajduje się podest, opasany biało-czerwonymi taśmami roboczymi, na
którym w finale wszyscy się zgromadzą, głośno marząc, z kim chcieliby
spotkać się w niebie.
Nie bez znaczenia jest fakt kilkukrotnej wypowiedzi ocalonej z Auschwitz, że lepiej ją traktowali naziści w Auschwitz niż urzędnicy polscy. Praca była w obozie nazistowskim a teraz jej nie ma - podkreślała.
Dymirski bądź Brzyk zaaranżował coś w rodzaju polskiego seansu lękowego, podczas którego w
groteskowej formie ujawniały się wady narodowe Polaków.
Każdą swoją opowieścią bohaterowie odsłaniali jakiś społeczny punkt
zapalny: traumy wojny mieszały się z ekonomicznym wykluczeniem, niskie
zarobki z niezamkniętą historią, rozterki neoliberalnej gospodarki i
przymus emigracji z seksualnymi aferami w Kościele katolickim. Analizując wątki dramatu, uderza zbieżność tematów z tym, czym na co dzień atakują nas dziś
media.
Wg mnie spektakl pokazuje 2 wyraźne nurty, do których ciągnie Polaków, chcąc nie chcąc, oparte na wierze w Boga bądź braku wiary w Boga.
Oczywiście reżyser pokazuje jaka jest wiara Polaków (wg niego), a pokazuje, że bywa płytka. Co prawda otoczona figurkami Matki Boskiej, ale czy żyjąca zgodnie z przykazaniami? Postać biskupa, przedstawiono jako zawsze popierającą Kościół ale ten Polski Kościół.
Spektakl usprawiedliwia Polaków, pokazując również jakie są motywy ich postępowania. Znajdują się oni w sytuacji, która wydaje się być tak poniżająca, że są ofiarami. Można by powiedzieć, że sytuacja (coś zewnętrznego, zupełnie niezależnego) ich zmusza do konkretnych zachowań. Pokazuje również, jakie były konsekwencje złych czynów dla całych rodzin - np. rodzina Wandy uciekinierki z obozu, która została zabita i oczerniona już na wolności przez koleżankę współuciekinierkę, gdzie za niegodziwości Wandy rodzina została wypędzona ze wsi.
Uciekinierka ocalała z obozu jest zdeklarowaną katoliczką ale z obozu wyniosła - jak jej się wydawało - złoto. Jej śmierć jest uwarunkowana brakiem pieniędzy i wizytą komornika. Zrozpaczona postanowiła się podpalić. Sprzeczność goni sprzeczność w katolickiej postawie.
Przeciwstawnością katoliczki jest postać wykształconej aktorki, która marzy o wielkich scenach. Dla niej największą wartością, tuż po aktorstwie, są pieniądze, zakupy, duże sławne miasta świata. Poza tym nie ma żadnych wartości. Znamienne jest jej pytanie: po co mi tożsamość narodowa, ubiorę się w nią? Po co mi religia, ubiorę się w nią? Po co mi wiara, ubiorę się w nią? Czy nie ma odzwierciedlenia w dzisiejszym pojmowaniu rzeczywistości ???
Wspomnę jeszcze tylko o przesympatycznym dresiarzu, dla którego, jak się okazało miłość do dziewczyny była najważniejsza. Wściekłość, że nie może jej zapewnić godnych warunków życia zakończyła się jego śmiercią.
Generał z czasów PRL został pokazany jak człowiek, który nie boi się nikogo, poza swoją matką. Boi się, że to ona go rozliczy z przeszłości.
I to jego znamienne pytanie: Co to jest społeczeństwo? - przystające do dzisiejszych czasów, bo każdy ma inną odpowiedź.
Turysta niemiecki jest pokazany jako ofiara, która zginęła za aparat fotograficzny, chociaż przyjechał do Polski na seksturystykę, co miałoby stanowić nie o anomalii a o normie.
Współczesną ofiarą-Polakiem jest chłopiec, który został porzucony przez rodziców. Ci wyjechali zarabiać na chleb do Londynu. Ma swoje marzenia o grze w piłkę nożną z Ronaldo ale przede wszystkim potrzebuje zainteresowania i miłości.
Głoszone są opinie dotyczące
neoliberalnej gospodarki a następnie są one dystansowane. Za chwilę jest krytykowana hasłowo Unia Europejka. Po czym po "grubych" tematach przeplatane są pojedyncze mniejszej wagi indywidualne historyjki.
Jedno jest pewne: ile osób na sali, tyle opinii o spektaklu ale każdy znalazł tam coś dla siebie: coś co go dotknęło i coś co go zachwyciło. Studnia bez dna dla interpretacji spektaklu. Nie ma polemiki ale jest mnogość różnych głosów, przeciwstawnych głosów, które tak jak w dzisiejszej rzeczywistości, są obecne.
Słowa, które miały wartość: społeczeństwo, tożsamość narodowa, wiara, religia nie mają wspólnego mianownika - dla każdego znaczą coś innego lub nie znaczą NIC.
Spektakl jest ryzykowny, momentami wulgarny, momentami :śmiech przez łzy" ale niezwykle interesujący.
źródło: www.teatr.lublin.pl (fot.Bartłomiej Sowa)
Cytat tygodnia:
Niewiele jest zalet, których Polacy by nie mieli, i niewiele jest też wad, których umieliby się ustrzec.
Winston Churchill
